Vasco Gil Calado: "Het roken van cannabis voorkwam dat het uit de hand liep, in een scenario dat tot wanhoop en ineenstorting leidde"

In 2021 publiceerde Vasco Gil Calado, antropoloog en onderzoeker bij SICAD, het boek "Drogas em Combate, A Guerra Colonial", het resultaat van een grondig onderzoek voor zijn doctoraat in de antropologie. In Portugal weten vrijwel alle militairen die tijdens de koloniale oorlog in het leger hebben gediend dat 'liamba' hetzelfde is als cannabis, dat tegenwoordig een steeds vaker voorkomend woord is in de publieke opinie en in de media. Maar hebben kenners het gebruikt? Evenzo wordt al geaccepteerd dat de komst van liamba, of kruid, op Portugees grondgebied plaatsvond met de stroom van repatrianten na de onafhankelijkheid van de voormalige koloniën. Maar was het echt zo?

Door middel van historische bronnen en getuigenissen van voormalige Portugese soldaten die betrokken waren bij de Portugese koloniale oorlog, bereikt Vasco Gil Calado, een onderzoeker op het gebied van verslavend gedrag sinds 2001, een perfecte synthese tussen wetenschappelijke nauwkeurigheid en communicatieve vaardigheden voor het grote publiek.

Een ongekend onderwerp, moeilijk aan te pakken, gekenmerkt door ongemakkelijke stiltes, maar hier behandeld zonder gratuite generalisaties, zonder morele oordelen en op een diep menselijke toon.

Dit is een baanbrekend en origineel boek dat, gebaseerd op het onderwerp van de consumptie van psychoactieve stoffen, zoals cannabis en alcohol, in de context van de koloniale oorlog, een eerbetoon bevat aan het Portugese leger en hun families, die betrokken waren bij de conflicten. . Een eerbetoon aan zijn pijn en eenzaamheid, maar vooral aan moed en gehechtheid aan het leven.

Door de levende materie van de geschiedenis, mensen, beginnen we aan een reis naar de hel van de oorlog, de kwelling van zijn oneindige momenten van leegte en wachtend op de spanningen van de strijd. Onderweg passeerden we ook de duidelijke tekenen van een Portugese tegencultuur die het verlangen naar vrede, vrijheid en hoop aankondigde.

We spraken met de auteur Vasco Gil Calado over de lancering van zijn nieuwe boek en bevredigden enkele van onze curiositeiten over het onderwerp drugs in oorlog.

Waarom wordt cannabis buiten de officiële geschiedenis van de koloniale oorlog gelaten, als we weten dat liamba, zoals het in Angola of suruma in Mozambique bekend was, geen onbekend onderwerp was voor veel soldaten en zelfs voor de PIDE en het leiderschapsleger?
Het is noodzakelijk om te beseffen dat, vanwege de impact die het had op de Portugese samenleving, de koloniale oorlog vanuit welk perspectief dan ook heel weinig is bestudeerd. Er was lange tijd een soort "samenzwering van stilte", waarin niemand geïnteresseerd was in de kwestie die werd besproken of bestudeerd. Meer recentelijk zijn de zaken een beetje veranderd, hoewel het onderzoek zich vooral heeft gericht op militaire aspecten en ook op de kwestie van het geheugen en de traumatische dimensie, waardoor er weinig ruimte is voor andere onderwerpen. De sociale geschiedenis van de strijders (de dimensie van de ervaring) moet praktisch allemaal worden gedaan, inclusief de studie van alles wat als meer delicaat en controversieel kan worden beschouwd. Denk hierbij aan de drugsproblematiek, maar ook aan homoseksualiteit, prostitutie en allerlei vormen van misbruik die bijvoorbeeld in de oorlog hebben plaatsgevonden. Omdat al deze praktijken het zwijgen werden opgelegd en slecht gedocumenteerd, is hun onderzoek bijzonder complex en noodzakelijkerwijs gebaseerd op getuigenissen en biografische gegevens, wat het onderzoeksproces tijdrovender en omslachtiger maakt. Wat de cannabiskwestie tot een delicaat onderwerp maakt en tot stilte uitnodigt, is het gewicht dat de drugskwestie tegenwoordig heeft, namelijk op een symbolisch niveau, ondanks het feit dat de militairen die cannabis gebruikten destijds geen idee hadden van het verbod, laat staan dat ze iets illegaals deden.

Wat Portugese soldaten in het algemeen zochten met het gebruik van cannabis, in een tijd dat tegelijkertijd de Vietnamoorlog plaatsvond, die we uiteindelijk veel beter leren kennen door films als "Platoon", van Oliver Stone, waar we zien de soldaten die Amerikanen roken in het dagelijks leven en in ontspan, in de beroemde scène waarin de groep van sergeant Elias Private Taylor 'doopt'. Wie waren deze Portugese soldaten? Is uw cannabisgebruik in het burgerleven na het einde van de oorlog doorgegaan?
Op basis van de informatie die ik verzamelde, uit interviews, maar niet alleen, concludeerde ik dat het Portugese leger dat tijdens de koloniale oorlog cannabis rookte, dit voornamelijk deed in een logica van zelfmedicatie, dat wil zeggen als een manier om angst te beheersen en emotionele spanning te verminderen . Het roken van cannabis was bedoeld om te voorkomen dat het uit de hand liep, in een scenario dat tot wanhoop en ineenstorting leidde. Kennelijk was cannabisgebruik een praktijk die in de laatste fase van het conflict, rond het begin van de jaren 70, steeds gebruikelijker werd in Portugese kazernes, namelijk onder lokale soldaten (dat wil zeggen, geboren in Afrika) maar ook onder hoge militairen officieren (vlaggen en furries) afkomstig uit de toenmalige metropool. Het is moeilijk om een ​​profiel te vinden van de militairen die cannabis gebruikten in de koloniale oorlog, maar ik zou zeggen dat dit vooral personen waren wiens band met de militaire zaak minder was, waarbij de consumptie meestal groter was waar de situatie meer was moeilijk (zowel vanuit militair oogpunt als qua isolatie). Aangezien het een uitgesproken 'therapeutische' consumptie is, die nauw samenhangt met de inherente druk van een oorlogsscenario, lijkt het erop dat de meeste soldaten die in de oorlog cannabis gebruikten, de consumptie stopten toen ze naar huis terugkeerden. In feite gebeurde hetzelfde in de oorlog in Vietnam, een fenomeen dat empirisch nieuwe theoretische perspectieven op drugsgebruik ondersteunde, namelijk de beroemde drugs-, set- en settingtheorie.

Vasco Gil Calado, auteur van het boek “Drogas em Combate” – Foto: DR

Het is legitiem om te zeggen dat cannabis in Afrikaanse gebieden tijdens het conflict, afhankelijk van de kant van de oorlog, tegelijkertijd fungeerde als een middel in verband met vrije tijd en als een poging om Portugese soldaten van zich te vervreemden, of als aan de kant van de guerrillastrijders van de bevrijdingsbewegingen werd het een “voedsel”, om honger te stillen, weerstand te vergroten en agressie te vergroten? Of was dit de officiële versie van de Portugese autoriteiten?
Ik moet benadrukken dat ik vanwege tijd- en middelenbeperkingen geen voormalige soldaten van de bevrijdingsbewegingen heb geïnterviewd, dus ik blijf bij het Portugese perspectief. Wat ik wel weet, is dat cannabisgebruik al in 1961, toen de oorlog begon, werd gezien als iets dat het geweld van de "inheemse" tegen de koloniale macht rechtvaardigt en als verklaring dient voor daden die als "barbaars" worden beschouwd, namelijk de eerste UPA-bloedbaden. Dit volgt bovendien een oude Europese traditie om cannabisgebruik als iets schadelijks te beschouwen, wat Afrikanen in het algemeen en slaven in het bijzonder gewelddadiger en nutteloos maakt om mee te werken. In die zin werd de consumptie ervan altijd afgekeurd door de Europese koloniale macht en soms zelfs uitdrukkelijk verboden. Dit is de opvatting die heerst op het moment dat de eerste Portugezen gaan vechten voor Afrika. Niettemin, naarmate het conflict vorderde, kwamen sommige soldaten in contact met de plant, experimenteerden ermee, leerden het consumeren en waardeerden de "anxiolytische" effecten ervan., vooral handig in zo'n uitdagende context. En ze kwamen in aanraking met cannabis via Afrikaanse soldaten (namelijk zwarten) die deel uitmaakten van het Portugese leger, die de plant en zijn psychoactieve potentieel al kenden, aangezien consumptie in bepaalde regio's van Angola en Mozambique een eeuwenoud gebruik is. Kortom, als de Afrikaanse soldaten die naast de Portugezen vochten cannabis rookten als een manier om te ontspannen en in momenten van pauze, dan heeft het geen zin dat de Afrikaanse soldaten die tot de bevrijdingsbewegingen behoorden dat deden om hun agressie te vergroten.

Volgens zijn onderzoek arriveert Afrikaanse cannabis in de Metropolis, in de terminologie van die tijd, duidelijk vóór 25 april, via het leger in transit. Portugal, dat tot dan toe een milde houding had ten opzichte van drugs, houdt vanaf de jaren 70 vast aan het strafparadigma. Was deze toestroom die ten grondslag lag aan de drugswet van 1970, die een verbodsbeginsel omvatte, en bijvoorbeeld werkelijkheid werd in de beroemde Marcelista-campagne getiteld "Droga, waanzin en dood"?
Ik denk het niet, want waarschijnlijk kwamen niet zo veel Portugese soldaten terug met cannabis in hun bagage, met name met het idee om het op de markt te brengen. En dan hebben we het zeker over kleine aantallen, wat niets te maken heeft met het fenomeen dat vanaf 1975 te zien zal zijn met de komst van de “repatrianten”. Hoewel sommige soldaten hebben bijgedragen aan het creëren van een drugsmarkt, wijst alles erop dat het nog zeer embryonaal was, op zeer kleine schaal. De bezorgdheid die nationale autoriteiten in het begin van de jaren zeventig toonden met drugs, lijkt meer op import uit het buitenland dan op een reactie op een fenomeen dat in de Portugese samenleving echt tot uiting komt. Bij het analyseren van de eerste parlementaire debatten die plaatsvonden in de toenmalige Nationale Vergadering, is het heel duidelijk dat de verwijzing naar drugs verband houdt met de dreiging die de "vestiging" attributen aan sommige stoffen, namelijk het vermogen om 'misleiden'» jongeren, iets wat ze zagen gebeuren in de VS en enkele Europese landen. Het is geen toeval dat sommige van deze nationale figuren die opvallen in deze debatten, afgevaardigden waren die door internationale organisaties waren gegaan. Het verband met de koloniale oorlog is dat, zoals gebeurde in de VS, de autoriteiten vreesden dat op de een of andere manier, met behulp van drugs, de «tegencultuur» ertoe zou leiden dat jonge mensen in opstand zouden komen tegen het «systeem» en de strijd in Angola zouden weigeren, Mozambique en Guinee, in het nationale geval, en in Vietnam, in het Noord-Amerikaanse geval.

Dit interview is oorspronkelijk gepubliceerd in #2 van Cannadouro Magazine.

_____________________________________________________________
*Vasco Gil Calado is antropoloog en onderzoeker bij de Service for Intervention in Addictive Behaviors and Dependencies (SICAD), sinds 2001 werkzaam op het gebied van verslavend gedrag. PhD in antropologie en postdoctoraal in sociologie van gezondheid en sociale wetenschappen, hij is een auteur en co-auteur van verschillende technische rapporten en thematische dossiers.